Şantaj Yoluyla Gerçekleşen Dolandırıcılık Eylemleri Üzerine Bir İnceleme

Dijital teknolojilerin olağanüstü bir hızla gelişmesi, bireylerin günlük yaşam pratiklerini kolaylaştırmakla kalmayıp, aynı zamanda yeni güvenlik tehditlerinin ve suç türlerinin ortaya çıkmasına da zemin hazırlamaktadır. Özellikle bireylerin mahremiyetine yönelik saldırılar, teknolojik ilerlemenin karanlık yüzünü teşkil etmektedir. Bu bağlamda, bireylerin özel hayatına ilişkin görsel, işitsel veya yazılı içeriklerin kötü niyetli üçüncü kişilerce ele geçirilerek tehdit ve baskı aracı haline getirilmesiyle tezahür eden “şantaj yoluyla dolandırıcılık” eylemleri, hem ceza hukuku hem de siber güvenlik disiplini açısından kapsamlı bir değerlendirmeyi gerekli kılmaktadır.

Bu çalışmada, halk arasında “şantaj dolandırıcılığı” olarak anılagelen ancak hukuki bakımdan birbirinden ayrık nitelikte olan “şantaj” ve “dolandırıcılık” suçlarının dijital ortamdaki kesişim noktaları ele alınacaktır. Konuya ilişkin tanımlamalar, eylem türleri, suçun tipik işleyiş biçimleri ve bireylerin bu tür saldırılardan korunmasına yönelik önleyici stratejiler sistematik biçimde analiz edilecektir. Nihai hedef, hem bireysel farkındalık düzeyini artırmak hem de bu tür saldırılara maruz kalan mağdurların hukuki ve teknik destek yolları konusunda yalnız olmadıklarını gösterebilmektir.

1. Kavramsal Ayrımlar ve Hukuki Çerçeve

Ceza hukuku terminolojisinde “şantaj” ve “dolandırıcılık” suçları, Türk Ceza Kanunu’nun ayrı maddelerinde düzenlenmiş, farklı koruma amaçları ve suç tipolojileri barındıran eylemler olarak tanımlanmıştır. Şantaj suçu, bireyin bir hakkın kötüye kullanılması ya da hukuka aykırı bir tehditle menfaat temini amacıyla baskı altına alınmasını ifade ederken; dolandırıcılık, aldatıcı davranışlarla kişinin malvarlığı üzerinde haksız tasarruf sağlanmasına yöneliktir.

Ancak dijital ortamda bu iki suç türü, sıklıkla iç içe geçmektedir. Özellikle özel nitelikli kişisel verilerin veya mahrem görüntülerin hukuka aykırı yollarla ele geçirilmesiyle başlayan ve akabinde maddi çıkar sağlamak üzere yapılan tehdit içerikli talepler, hem şantaj hem de nitelikli dolandırıcılık suçunun unsurlarını birlikte barındırabilmektedir. Bu nedenle, dijital bağlamda ortaya çıkan şantaj temelli dolandırıcılık eylemlerinin analizinde, klasik suç ayrımlarının ötesine geçilerek bütüncül bir değerlendirme yapılması elzemdir.

2. Dijital Şantajın İşleyiş Mekanizması

Dijital ortamda gerçekleştirilen şantaj eylemleri genellikle dört temel aşamadan oluşmaktadır:

(a) Bilgi Toplama: Saldırganlar, sosyal medya platformları, açık profiller, çevrimiçi anketler veya veri sızıntıları aracılığıyla hedef kişiye ilişkin özel nitelikli verileri toplamaktadır. Bu bilgiler arasında özel fotoğraflar, videolar, yazışmalar ve konum geçmişleri yer alabilir.

(b) Erişim ve Tehdit: Kurban ile doğrudan temas kurulmakta, ellerinde mahrem içerikler bulunduğu iddiasıyla kurban tehdit edilmektedir. Tehdit sıklıkla içeriklerin aile bireylerine, arkadaşlara, iş çevresine ya da sosyal medyada geniş bir kitleye gönderileceği yönündedir.

(c) Menfaat Talebi: Fail, genellikle fidye niteliğinde para talebinde bulunur. Bu ödemeler çoğunlukla Bitcoin, Ethereum gibi takibi zor kripto para birimleri aracılığıyla talep edilir.

(d) İzolasyon ve Psikolojik Manipülasyon: Kurbanın sosyal destek ağından koparılması, olayın gizli kalması için sürekli baskı uygulanması ve yeni tehditlerin ardı ardına gelmesi ile birey tam anlamıyla bir yalnızlaştırma sürecine itilmekte, psikolojik yıpranma süreci başlatılmaktadır.

3. En Yaygın Şantaj Türleri

3.1 Mahrem Görüntü Şantajı
Dijital çağın en yıkıcı ve yaygın suç türlerinden biri olan mahrem görüntü şantajı, bireylerin cinsel nitelikli özel görüntülerinin rızaları dışında elde edilerek tehdit unsuru haline getirilmesidir. Genellikle flört uygulamaları, görüntülü sohbet platformları ve sosyal medya mecraları bu suçun işlendiği başlıca alanlardır. Görüntülerin çoğu, bireyin bilgisi dışında kaydedilen ekran kayıtları ya da siber saldırılarla elde edilen dosyalar yoluyla ele geçirilir.

3.2 Sahte Profil Şantajı
Fail, sosyal medya üzerinde sahte bir kimlik yaratarak kurbanla ilişki kurar. Güven bağı oluştuğunda özel içerikler paylaşılmaya başlanır. Ardından, bu içerikler tehdit aracı haline getirilerek mağdurdan maddi çıkar talep edilir.

3.3 E-Posta Temelli Şantaj
Kimi saldırganlar, geniş çaplı veri sızıntılarından elde ettikleri e-posta adreslerini kullanarak kurbanlara tehdit içerikli mesajlar gönderir. Mesajlarda genellikle bilgisayar kamerasından yasa dışı yollarla görüntü alındığı, kullanıcının ziyaret ettiği sitelerin kayıt altına alındığı iddia edilir ve bu içeriklerin yayımlanmaması için ödeme talep edilir.

4. Dijital Şantaja Karşı Korunma Yöntemleri

4.1 Kişisel Verilerin Korunması

• Sosyal medya profilleri “gizli” olarak ayarlanmalı, yalnızca güvenilen kişilerle paylaşım yapılmalıdır.

• Tanınmayan kişilerle asla özel içerikler paylaşılmamalıdır.

• Şüpheli bağlantılar ve eklentiler açılmamalıdır.

4.2 Şifre Güvenliği

• Her çevrimiçi platform için farklı ve karmaşık şifreler tercih edilmelidir.

• Belirli periyotlarla şifre güncellenmeli, şifre yöneticisi uygulamaları kullanılmalıdır.

4.3 İki Aşamalı Kimlik Doğrulama (2FA)

• Özellikle e-posta ve sosyal medya hesapları, iki faktörlü kimlik doğrulama yöntemiyle korunmalıdır. Bu yöntem, olası hesap ele geçirme girişimlerine karşı ek bir güvenlik katmanı sağlar.

4.4 Şüpheli İletilere Karşı Soğukkanlılık

• Şantaj içerikli mesajlara anlık tepki verilmemelidir.

• Mesajların ekran görüntüsü alınmalı ve ilgili makamlara iletilmelidir.

4.5 Farkındalık ve Eğitim

• Özellikle ergenler ve genç yetişkinler, dijital güvenlik ve sosyal mühendislik saldırıları hakkında bilinçlendirilmelidir.

• Eğitim kurumlarında mahremiyet, veri güvenliği ve dijital haklar konuları müfredata dâhil edilmelidir.

5. Mağdurlar İçin Yasal ve Teknik Destek Yolları

5.1 Hukuki Koruma Mekanizmaları
Şantaj veya dolandırıcılık eylemlerine maruz kalan bireyler, durumu gecikmeksizin savcılığa bildirmelidir. 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nda düzenlenen şantaj (m. 107) ve dolandırıcılık (m. 157-158) hükümleri doğrultusunda failler hakkında cezai soruşturma başlatılması mümkündür. Ayrıca, mağdurun kişilik haklarının ihlal edilmesi nedeniyle tazminat davası açma hakkı da saklıdır.

5.2 Teknik Müdahale ve Siber Güvenlik Danışmanlığı
Bir siber güvenlik uzmanından destek almak, zararlı yazılımların temizlenmesi, hesapların güvence altına alınması ve dijital izlerin takip edilmesi açısından kritik önemdedir. Antivirüs yazılımları, güvenlik duvarları ve dijital temizlik araçları bu süreçte etkili biçimde kullanılmalıdır.

6. Kaynak Önerisi: Dijital Mahremiyet Üzerine Bir Rehber

Yunus Şahin’in kaleme aldığı “Pixelated Privacy: Defending Against Intimate Image Blackmail” adlı eser, dijital çağın mahremiyet krizine karşı kapsamlı bir kaynak niteliği taşımaktadır. Kitap, hem mağdurlar için psikolojik ilk yardım ve dayanışma yöntemleri sunmakta hem de teknolojik savunma mekanizmalarının nasıl kurulabileceğine dair pratik öneriler getirmektedir.

• Ülkelere göre hukuki çerçeveleri detaylandırır

• Psikolojik etkileri inceler

• Somut savunma yolları sunar

Şantaj temelli dijital dolandırıcılık eylemleri, yalnızca bireylerin malvarlığını değil; ruh sağlığını, sosyal ilişkilerini ve temel insan haklarını da tehdit etmektedir. Bu sebeple, hem bireysel farkındalığın artırılması hem de hukuk, psikoloji ve bilişim teknolojileri alanlarının eşgüdüm içerisinde hareket etmesi büyük önem arz etmektedir. Hiçbir mağdur yalnız değildir; önemli olan, sessiz kalmamak ve hem teknik hem de hukuki destek mekanizmalarını gecikmeden harekete geçirmektir.